خدمت سربازي، کابوس جوانان ايراني
محمد صادقي در مصاحبه با روز: - یکشنبه 27 بهمن 1387 [2009.02.15]
حسين محمديMohammadi1363@gmail.com
محمد صادقي، رييس کميته شعب سازمان ادوار تحکيم و عضو شوراي مرکزي اين سازمان است. با وي که از جمله اولين دانشجوياني است که به دليل فعاليت هاي مدني از ادامه تحصيل درمقطع بالاتر محروم شده، درباره خدمت سربازي در ايران به گفت و گو نشسته ايم. مساله اي که از جمله اصلي ترين اشتغالات فکري جوانان ايراني است.
چرا ظرف چند دهه اخير بحث خدمت سربازي به همان شکل سابق در ايران پياده مي شود؟ آيا خدمت سربازي پاسخگوي نيازي است که ظرف چند دهه اخير تغييري نيافته؟
همانطور که اشاره کرديد با وجود گذشت بيش از دو دهه از تصويب قانون فعلي نظام وظيفه عمومي کشور در سال 1363 و علي رغم وجود نارضايتي ها،معضلات و دغدغه هاي بيشمار خانواده هاي ايراني در مواجهه با اين موضوع و لزوم بازنگري اساسي در قوانين موجود که بخش قابل توجه اي از آن در دوران جنگ 8ساله پايه ريزي شده است، به نظر مي رسد دولت و مسئولين مربوطه در سياستي لجوجانه ضرورتي در اصلاح قوانين و دستور العملهاي نا عادلانه موجود نمي بينند.نا گفته نماند که اساس پيدايش و اجراي قانون نظام وظيفه به دوران رضا شاه بازمي گردد که در آن زمان رضا شاه به تقليد از کشورهاي اروپايي درصدد حذف ارتش هاي قومي وقبيله اي و جايگزين نمودن ارتش دايمي بود که اين امر امروزه در بسياري از کشورها از طريق استخدام داوطلبين عضويت در ارتش و با ارائه حقوق، مزايا و تسهيلات انگيزشي به سادگي انجام مي شود.اما در ايران و با گذشت بيش از هشتاد سال از تصويب واجراي اين قانون شاهد بزرگترين بي عدالتي در حق جوانان هستيم و سختگيرانه ترين قوانين در اين خصوص در حال اجراست.جالب است که غير از کشورهاي صاحب نام غربي بسياري از همسايگان ايران نظيرافغانستان،پاکستان، عراق،عربستان،قطر،امارات و بحرين نيز با لغو قانون سربازي اجباري به سمت تشکيل ارتش حرفه اي گام برداشته اند و تنها 28 کشور از جمله بورکينافاسو،گينه،سومالي،زاميبيا،موزامبيک،کنگو و زيمباوه داراي قوانين خدمت اجباري سربازي هستند.
حقيقتا درمواجهه با اين سوال که قريب به دو سال خدمت سربازي و اتلاف عمر ميليونها جوان و وادار کردن ايشان به امري که نه تخصصي در آن دارند و نه علاقه و انگيزه اي، چه نيازي را مرتفع مي نمايد؟من خود براي اين سئوال پاسخ قابل ذکري نيافتم جز آنکه به زعم برخي از افراد داراي تفکرات سنتي خدمت سربازي از انسان يک "مرد" (نشان پختگي وبا تجربگي) خواهد ساخت که اين خود به سبب وجود سختي ها،مشقتها و رنجهايي است که جوان در طي دوران سربازي تحمل مي کند. اما از منظر دولتمردان و متوليان امر در اختيار داشتن جوانان در پادگان ها و اجبار به حضور ايشان در محيطهاي نظامي قطعا داراي مزايا و منفعت ها و البته آينده نگري هايي است.به کار گيري نيروي جوان متخصص و ارزان بدون مزد و مواجب کمترين نياز دولت در اين خصوص است؛ از سوي ديگر وجود بحران و تهديد هاي دايمي و شرايط آماده باش کشور در مقابل تنش هاي بين المللي موجود و درنتيجه جنگ احتمالي با غرب از ديگر دلايل اصرار بر ادامه ي اجراي قوانين موجود مي باشد. هر چند به اعتقاد من داشتن ارتشي کارامد و مجرب در کنار نيروهاي مردمي داوطلب و ايثارگر، بزرگترين سرمايه در دفاع از کيان و استقلال يک سرزمين محسوب مي شود، نه جوانان بيکار و بي انگيزه و فاقد تخصص هاي نظامي پيشرفته که پس از امتحان کردن صدها راه فرار از خدمت سربازي ناچار و به اجبار عمر خويش را در انتظار رهايي از دوران زجر آور سربازي به بطالت سپري مي نمايند.
با توجه به اينکه دولتها، مجالس و حتي نظامهاي سياسي مختلفي در اين چند دهه در ايران آمده و رفته اند، شما مانع اصلي براي تغيير اين قانون را چه مي دانيد؟با وجود اينکه بيشتر مردم از وجود اين قانون ناراضي هستند چه چيز مانع تغيير آن در نظامهاي مختلف است؟
اساسا يافتن مانع اصلي در مقابل خواست مردم در ايجاد تغيير و اصلاح قوانين و ساختارهاي ناکارامد در نظام جمهوري اسلامي کاري بي نتيجه است.در ظاهر اکثر قريب به اتفاق کارشناسان، مسئولين و نمايندگان مجلس در دوره هاي گذشته بر ضرورت بازنگري و اصلاح چنين معضلاتي تاکيد داشتند. حتي اخيرا هم نمايندگان مجلس هشتم لايحه اي مبني بر اصلاح قانون 64 ماده اي نظام وظيفه کشورمصوب سال 1363 ارائه کرده اند و در مجمع تشخيص مصلحت هم تلاش هايي در جهت کاهش دوران خدمت سربازي و بومي کردن آن صورت گرفته است اما عملا کوچکترين روزنه ي اميدي در حل يکي از بزرگترين معضلات جوانان کشور ديده نشده است.در واقع کساني که در پشت پرده مانع تحقق اصلاحات در ساختار کشور هستند و بر ضرورت اجراي بسياري از قوانين ناکارامد سياسي،قضايي،اجتماعي و اقتصادي پافشاري مي نمايند در اين زمينه نيز معتقد به تغيير و تعديل قوانين موجود نيستند.
شما نقش خدمت سربازي را درآنچه مهاجرت نخبگان خوانده مي شود چگونه ارزيابي مي کنيد؟
آنچه بديهي است اينکه سالهاست وحشت از خدمت سربازي چون کابوسي بر سرجوانان و خانواده ها ي ايراني سايه افکنده است و اين موضوع براي بسياري از نخبگان و فارغ التحصيلان دانشگاهها نيز صدق مي نمايد. با توجه به لغو چنين قوانيني در کشور هاي ديگر بسياري از نخبگان براي فرار از اين معضل، مهاجرت و سکونت در خارج از ايران را به اتلاف بيهوده ي عمر با ارزش خويش در 2سال خدمت سربازي که توام با ساعت ها نگهباني دادن زجر اور و ديوانه کننده در برجک ها و پادگانهاي نظامي است ترجيح مي دهند و از سويي افراد داراي مدارج ممتاز علمي که در خارج از ايران زندگي ميکنند نيز علي رغم تمايل و علاقه وافر به حضور در کشور خود واستفاده از داشته هاي علمي گرانبهاي خود در کمک به اعتلاي سطح دانش و صنعت کشور تنها به دليل وجود چنين قانوني در ايران حاضر به بازگشت به وطن نيستند و ارائه راهکارها وتمهيداتي تبعيض آميزبراي جذب آنها نظير معافيت از خدمت سربازي و يا امکان خريد آن براي نخبگان خارج از کشور نيز بعضا با اعتراض جوانان در داخل کشور روبه رو مي گردد که اين امر را مصداق بي عدالتي و تبعيض مي دانند.
نقش خدمت سربازي را در انتخاب رشته هاي دانشگاهي چگونه ارزيابي مي کنيد؟
استفاده از معافيت موقت تحصيلي براي پذيرفته شدگان دانشگاهها و مراکز آموزش عالي يکي از اميدهاي جوانان ايراني براي به تعويق انداختن موقتي حضور بي هدف در پادگانهاي نظامي است.اضطراب و نگراني جوانان در خصوص اعزام به خدمت سربازي وترسيم آينده ي نامعلوم وانديشيدن به رنجها و کمبودهاي دوران سربازي باعث شده است که بسياري براي فرار موقت از سرنوشت محتوم پيش روي خويش، بدون تفکر و صرفا براي استفاده از معافيت تحصيلي بدون در نظر گرفتن علايق و استعداد خود تن به انتخاب نامناسب دانشگاه و رشته تحصيلي دهند که اين خود منشا سرخوردگي و عدم بروز توانايي ها ي بالقوه جوانان به عنوان سرمايه هاي يک جامعه خواهد شد.
آيا يکي از دلايل وجود خدمت سربازي به تأخير انداختن ورود جوانان به بازار کار نيست؟
ناگفته پيداست که خدمت سربازي بسياري از فرصت هاي مربوط به اشتغال را از جوانان سلب کرده است. در قوانين مربوط به استخدام دربسياري از ادارات دولتي و غير دولتي گذراندن دوران خدمت سربازي شرط لازم براي به کار گيري فرد در آن اداره است.اين امر در ورود فرد به مشاغل آزاد هم تا حدودي مشکل ساز خواهد بود. هر شغلي حتي کسب و کار آزاد هم مستلزم ماندگاري و تداوم حضور فرد در آن حرفه است و دو سال خروج فرد از بازار کار به قصد گذراندن دوران سربازي مانع بزرگي براي بازگشت دوباره به محيط کار و اين ضربه اي مهلک بر پيکره ي اقتصاد کشور است.
شما دليل اصرار نيروهاي نظامي را تا چه حد ناشي از حضور آنها در بازار کسب و کار و استفاده از نيروي کار مجاني ميدانيد ؟ آيا اگر هدف دفاع از مرزهاي کشور باشد نمي توان هزينه اي را که صرف حضور سالانه حدود 500 هزار نيرو مي شود صرف تشکيل يک ارتش داوطلب کرد؟
همانطور که اشاره کردم در موضوعي به نام خدمت سربازي تنها مرجعي که از آن سود مي برد دولت و نهادهاي نظامي است. استفاده ازخيل عظيم نيروي کار جوان،با استعداد و در عين حال مجاني از سوي دولت و نهادهاي نظامي تنها توجيه تداوم وضعيت موجود است و من يقين دارم که هم دولت و هم تصميم گيران در اين حوزه نيک مي دانند که نگاه جوانان بي انگيزه و بي تفاوت به مقوله ي خدمت اجباري سربازي نگاهي از سر وظيفه ملي و شرعي نيست و صرفا با زور و اجبار تن به اين خواسته داده اند. به راستي از يک سرباز فاقد مهارت هاي تخصصي و پيشرفته ي نظامي که براي خروج از وضعيت بلاتکليف وسرگردان خود روزشماري مينمايد براي تامين امنيت کشور چه انتظاري مي توان داشت؟ واضح است که براي برخورداري از يک ارتش نيرومند و حرفه اي به سالها آموزش و توانمند سازي و ايجاد انگيزه هاي مالي و روحي مناسب احتياج است.تنها در چنين شرايطي است که فرد با جان و دل و همراه با توانايي ها و مهارت هاي کسب شده براي تامين امنيت کشور خود تلاش مي نمايد.بسيار جاي تاسف است که امروزه شاهديم که برخي از جوانان تحصيل کرده و مستعد ايراني در طي دوران خدمت سربازي مشغول انجام وظيفه در منازل و خانه هاي سازماني فرمانده هان نظامي و خريد مايحتاج عمومي و يا به عنوان راننده در اختيار خانواده هاي ايشان هستند.
در نهايت شما خدمت سربازي را در راستاي منافع ملي مي دانيد يا خير؟
فکر مي کنم با وجود مشکلات و معضلاتي که مطرح شد که در واقع تنها بخشي از همه واقعيت هاي موجود در اين خصوص بود، اساسا موضوع خدمت اجباري سربازي در راستاي منافع ملي جاي نمي گيرد. دو سال از بهترين دوران زندگي يک فرد با شور وانرژي جواني اگر در مسير بهتري به کار گرفته شود قطعا مي تواند اثرات مفيد خود را در جامعه بروز دهد.اثرات روحي و رواني که در طول دوران خدمت سربازي به فرد وارد مي شود به راحتي قابل جبران نخواهد بود. دوري از خانواده، فشارهاي جنسي،اضطراب از آينده ي مبهم و... فرد را دچار افسردگي و بعضا خود کشي سوق مي دهد. امروزه خدمت سربازي به عنوان بزرگترين مانع ازدواج بر سر راه جوانان ايراني است.کمتر خانواده اي است که به ازدواج دختر خود با فردي که خدمت سربازي را نگذرانده و مي خواهد دو سال بدون مزد ومزايا ترک شهر و ديار و زن و فرزند خود کند رضايت دهد.
نگاه ترحم انگيز اقشار جامعه به يک سرباز آيينه ي تمام عيار از ميزان رضايت مندي جامعه از اجراي قانون نظام وظيفه ي عمومي کشور است.
Saturday, February 14, 2009
کابوس جوانان ايراني -خدمت سربازي،
Subscribe to:
Post Comments (Atom)
No comments:
Post a Comment